De tegenstrijdigheid in relativisme

Veel mensen zeggen: “Er bestaat geen absolute waarheid.” Dat klinkt modern, open en tolerant. Maar als je die zin goed bekijkt, wringt er iets. De uitspraak “er is geen absolute waarheid” is zelf een absolute uitspraak. Het beweert namelijk iets wat voor iedereen waar zou moeten zijn. Daarmee ondergraaft het zijn eigen logica.

Een filosofische valkuil

Relativisme (de gedachte dat er geen universele waarheid is) probeert een stevige basis te leggen voor vrijheid van denken. Maar ironisch genoeg gebruikt het daarbij zélf een absoluut principe. Het lijkt op iemand die roept dat er geen regels zijn, terwijl hij tegelijkertijd wil dat jij je aan zijn "geen-regels-regel" houdt.

Waarom dit belangrijk is

Deze tegenstrijdigheid maakt het lastig om het relativisme serieus te nemen als uitgangspunt voor bijvoorbeeld ethiek, wetenschap of rechtspraak. Als alles relatief is, hoe bepalen we dan wat rechtvaardig is? Of wat goed onderwijs is? Zonder vaste basis kunnen we makkelijk verdwalen in meningen die net zo stevig klinken als ze wankel zijn.

Vragen

• Kun je echt zonder enige vorm van absolute waarheid leven?
• Wat zegt het over een overtuiging als die zichzelf tegenspreekt?
• Hoe beïnvloedt het idee dat alles relatief is jouw kijk op goed en kwaad?