Matthew 27
27
Traddodi Crist i'r Gallu Gwladol.
[Marc 15:1; Luc 23:1, 2; Ioan 18:28–32]
1A phan ddaeth y boreu, cydymgynghorodd#27:1 Llyth.: gymmerasant gynghor. yr Archoffeiriaid a Henuriaid y bobl yn erbyn yr Iesu, fel y rhoddent ef i farwolaeth. 2Ac wedi iddynt ei rwymo, hwy a'i harweiniasant ef ymaith, ac a'i traddodasant ef i Pilat#27:2 Pontius Pilat A C La. Al.; gad. א B L Ti. Tr. WH. Diw. y Rhaglaw#27:2 Hêgêmôn, arweinydd, llywydd, penaeth. Dynoda yma gynnrychiolydd neu ddirprwywr yr Ymherawdwr Rhufeinig..
Hunanladdiad Judas.
3Yna pan welodd Judas, yr hwn a'i bradychodd ef, ddarfod ei gondemnio ef, bu ddrwg ganddo#27:3 Neu, edifar ganddo. Golyga metamelomai gyfnewidiad teimlad, adgno cydwybod, gofid a gyfoda o'r teimlad o golled, &c., Metanoeo a ddynoda wir edifeirwch. Yr oedd Petr yn edifar o herwydd achos ei bechod; yr oedd Judas o herwydd ei effaith. Dynoda metamelomai y gofid bydol a derfyna mewn marwolaeth, ond metanoeo y gofid duwiol a arweinia i fywyd., ac a ddychwelodd y deg ar hugain arian i'r Arch‐offeiriaid a'r Henuriaid, 4gan ddywedyd, Pechais trwy fradychu gwaed gwirion#27:4 Athoôs, llyth.: heb ei gospi; yna diniwed, gwirion.#27:4 gwaed gwirion א B A C Brnd.; gwaed cyfiawn L.. Eithr hwy a ddywedasant, Pa beth yw hyny i ni? Ti a edrychi#27:4 ti a edrychi [opsê], yr holl brif ysgrifau a Brnd. at hyny. 5Ac wedi iddo daflu yr arian i'r#27:5 i'r Cyssegr א B L Ti. Tr. WH. Diw.; yn y Cyssegr A C Al. Cyssegr, efe a ymadawodd; ac efe a aeth ymaith, ac a ymdagodd#27:5 Llyth.: a dagodd ei hun ymaith, naill ai trwy ymgrogi, neu trwy ryw fodd arall.. 6A'r Arch‐offeiriaid a gymmerasant yr arian, ac a ddywedasant, Nid cyfreithlawn eu bwrw hwynt i'r Drysorfa#27:6 Korbanos, Trysorfa y Deml [gweler Marc 7:11]. Gyssegredig, canys pris gwaed ydynt. 7Ac wedi iddynt gyd‐ymgynghori, hwy a brynasant â hwynt Faes y Crochenydd, er bod yn gladdfa dyeithriaid. 8Am hyny y galwyd y maes hwnw, Maes y Gwaed hyd heddyw. 9Yna y cyflawnwyd yr hyn a ddywedwyd trwy Jeremiah#27:9 Y mae y dyfyniad o Zechariah. Y mae y geiriad yma yn wahanol i'r Hebraeg a'r Cyfieithiad Groeg [LXX.]. Rhai a farnant fod yma gamsyniad; ond efallai fod y dyfyniad o Zechariah yn esboniad ar Jeremiah 32:8, 14. Mewn ffaith, y mae y geiriau yn cyfuno tri dyfyniad gwahanol, sef o Gen 37:28 [gwerthiad Joseph]; o Zechariah, a Jer 32:6–8. y Proffwyd, gan ddywedyd,
A hwy a gymmerasant y deg‐ar‐hugain arian, pris y prisiedig,
Yr hwn a brisiasai rhai o feibion Israel:
10A hwy a'u rhoisant am#27:10 Llyth.: i Faes, &c. Faes y Crochenydd,
Megys yr ordeiniodd yr Arglwydd i mi#Zech 11:12, 13.
Cyffesiad Crist ei fod yn Frenin
[Ioan 18:33–38]
11A'r Iesu a#27:11 a osodwyd [estathê] א B C L Brnd.; a safodd [estê] A. osodwyd gerbron y Rhaglaw: a'r Rhaglaw a'i holodd#27:11 Fel yn Llys Barn. ef, gan ddywedyd, Ai ti yw Brenin yr Iuddewon? A'r Iesu a ddywedodd wrtho, Ti a ddywedaist#27:11 hyny neu yn iawn. Y mae y fath ddywediadau yn gyffredin mewn ysgrifeniadau Rabbinaidd.. 12A phan gyhuddid ef gan yr Arch‐offeiriaid a'r Henuriaid, nid atebodd efe ddim.#Es 53:7 13Yna y dywed Pilat wrtho, Oni chlywi di faint#27:13 Neu, y fath bethau [pwysig]. o bethau y maent yn dystiolaethu yn dy erbyn di? 14Ac nid atebodd efe iddo hyd y nod un gair, fel y rhyfeddodd y Rhaglaw yn fawr.
Gwrthodiad Crist
[Marc 15:6–15; Luc 23:23–25; Ioan 18:38–40; 19:4–16]
15Ac ar wyl yr arferai y Rhaglaw ryddhau un carcharor i'r bobl, yr hwn a fynent. 16A'r pryd hwnw yr oedd ganddynt garcharor hynod, a elwid Barabbas#27:16 Iesu Barabbas [yn ol rhai ysgrifau rhedegog a chyfieithiadau]. Gad. א A B D L, &c. Y mae Meyer, Schaff, &c., yn barnu mai Iesu Barabbas oedd enw yr yspeiliwr. Os felly, wele yn y ddau garcharor y fath debygolrwydd enw, y fath wahaniaeth cymeriad!. 17Wedi iddynt, gan hyny, ymgasglu ynghyd, Pilat a ddywedodd wrthynt, Pa un a fynwch i mi ei ryddhau i chwi? Barabbas ai yr Iesu, yr hwn a elwir Crist? 18Canys efe a wyddai mai o genfigen y traddodasent ef.
19Ac efe yn eistedd ar yr orseddfainc, ei wraig a ddanfonodd ato, gan ddywedyd, Na fydded i ti a wnelych a'r Cyfiawn hwnw: canys dyoddefais heddyw lawer o bethau mewn breuddwyd o'i achos ef. 20A'r Arch‐offeiriaid a'r Henuriaid a gymhellasant y bobl, fel y gofynent Barabbas, ac y dyfethent yr Iesu. 21A'r Rhaglaw a atebodd ac a ddywedodd wrthynt, Pa un o'r ddau a fynwch i mi ei ryddhau i chwi? A hwy a ddywedasant, Barabbas. 22A Philat a ddywed wrthynt, Pa beth gan hyny a wnaf i'r Iesu, yr hwn a elwir Crist? Hwythau oll a ddywedant#27:22 wrtho L. Gad. א A B D, &c., Croeshoelier ef. 23Ac efe a ddywedodd, Wel, pa ddrwg a wnaeth efe? Eithr hwy a lefasant yn fwy o lawer, gan ddywedyd, Croeshoelier ef.
24Felly Pilat pan welodd nad oedd dim yn tycio#27:24 Neu nad oedd o un defnydd., ond yn hytrach bod cynhwrf yn cyfodi, a gymmerth ddwfr, ac a olchodd ei ddwylaw gerbron y dyrfa, gan ddywedyd, Diniwed ydwyf fi#27:24 Felly א A L [Tr.] Diw.; o'r gwaed hwn B D Ti. WH. Al. o waed y cyfiawn#27:24 Efallai i'r gair cyfiawn gael ei ddwyn i fewn o adnod 19. hwn: edrychwch chwi. 25A'r holl bobl a atebodd ac a ddywedodd, Bydded ei waed Ef arnom ni ac ar ein plant. 26Yna efe a ryddhaodd iddynt Barabbas; eithr yr Iesu a fflangellodd efe, ac a draddododd i'w groeshoelio.
Gwatwar Crist
[Marc 15:16–19; Ioan 19:1–3]
27Yna milwyr y Rhaglaw a gymmerasant yr Iesu i'r Palas#27:27 Praitôrion. (1) Pabell y cadfridog neu y Pretor Rhufeinig. (2) Palas yn yr hwn y trigai llywydd talaeth neu gynnrychiolydd yr ymherawdwr. (3) Gwersyll y milwyr Pretoraidd (Phil 1:13). Ymherodrol, ac a gynullasant ato#27:27 Llyth.: arno: yr oedd y milwyr mor agos ato, fel y dirwasgent Ef. yr holl gatrawd#27:27 Speira, sef y ddegfed ran o leng, tua 600 o filwyr.. 28A hwy a'i diosgasant#27:28 diosgasant א A L Ti. Tr. WH. Diw.; gwisgasant B D. Ef, ac a roisant am dano Ef fantell#27:28 Chlamus, mantell neu gochl filwrol a wisgasid gan freninoedd, ynadon, cadfridogion, &c. Lladin, paludamentum. o ysgarlad#27:28 Neu, o borphor. [Saesneg: crimson, yr hwn a ddeillia o kermes, sef enw cyfystyr a kokkos, o'r hwn y ceid y lliw coch neu borphor er lliwio.]. 29Ac wedi iddynt blethu coron o ddrain, hwy a'i gosodasant ar ei ben Ef, a chorsen#27:29 Neu, ffon, gwialen. yn ei law ddeheu; ac a blygasant eu gliniau ger ei fron Ef, ac a'i gwatwarasant, gan ddywedyd, Henffych well#27:29 Llyth.: Llawenha!, Ti Frenin yr Iuddewon. 30A hwy a boerasant arno, ac a gymmerasant y gorsen, ac a'i tarawsant#27:30 Golyga y modd a ddefnyddir ei daro drachefn a thrachefn. Ef ar ei ben. 31Ac wedi iddynt ei watwar, hwy a'i diosgasant Ef o'r fantell, ac a'i gwisgasant Ef â'i ddillad ei hun, ac a'i dygasant Ef ymaith i'w groeshoelio.#Es 50:6; 53:3–8
Y Croeshoeliad
[Marc 15:20–28; Luc 23:26–34; Ioan 19:16–24]
32Ac fel yr oeddynt yn myned allan, hwy a gawsant ddyn o Cyrene, a'i enw Simon; hwn a orfodasant#27:32 Neu, ddirgymhellasant, Saesneg: to impress into service (gweler ar 5:41)., fel y dygai ei groes. 33A phan ddaethant i le a elwid Golgotha#27:33 Gair Aramaeg, yr hwn a gyfieithir Penglog (gweler Barn 9:53; 2 Bren 9:35). Calvaria yw y Lladin am dano., yr hwn a elwir, Lle Penglog, 34hwy a roisant iddo i'w yfed win#27:34 win א B D L Brnd.; finegr A Δ. yn gymmysgedig â wermod#27:34 Cholê, defnyddir y gair yn yr Hen Destament am wahanol bethau chwerw. Diamheu mai nid bustl na dim yn perthyn i greaduriaid oedd yn gymmysgedig â'r gwin, ond yn hytrach sudd llysiau chwerw.; ac wedi ei brofi, ni fynodd Efe yfed. 35Ac wedi iddynt ei groeshoelio Ef, hwy a ranasant ei ddillad, gan fwrw coelbren#27:35 Gadewir allan y geiriau “Er cyflawnu y peth a ddywedwyd trwy y proffwydi, Hwy a ranasant fy nillad yn eu plith, ac ar fy ngwisg y bwriasant goelbren” gan yr oll o'r hen lawysgrifau. Lled debyg iddynt gael eu dwyn o Ioan 19:24.#Salm 22:16–18. 36A chan eistedd i lawr, hwy a'i gwyliasant Ef yno. 37A gosodasant uwch ei ben Ef ei gyhuddiad yn ysgrifenedig,
Hwn yw Iesu, Brenin yr Iuddewon.
38Yna y croeshoelir gydag Ef ddau yspeiliwr, un ar y llaw ddeheu, ac un ar y llaw aswy#Es 53:12.
Ei Gablu
[Marc 15:29–32; Luc 23:35–43]
39A'r rhai oeddynt yn myned heibio oeddynt yn ei gablu Ef, 40gan ysgwyd eu penau#Salm 22:7, a dywedyd, Ti yr hwn a ddinystri y Cyssegr, ac mewn tridiau a'i adeiledi, gwared dy hun: os Mab Duw ydwyt ti, disgyn oddiar y groes. 41A'r un modd yr Arch‐offeiriaid hefyd, gan watwar, gyda'r Ysgrifenyddion a'r Henuriaid, a ddywedasant, 42Ereill a waredodd Efe, ei hun nis gall Efe waredu#27:42 Neu, Ai nis gall waredu ei hun?. Brenin#27:42 Os A D La. Gad. א B D L Brnd. Israel yw: disgyned yr awrhon oddiar y groes, ac ni a gredwn arno. 43Y mae yn ymddiried yn Nuw: gwareded Efe Ef yr awrhon, os myn Efe Ef; canys Efe a ddywedodd, Mab Duw ydwyf fi. 44A'r un peth hefyd a edliwiodd yr yspeilwyr iddo, y rhai a groeshoeliasid gyd ag Ef.#Salm 22:6–10; 59:19, 20
Ei ing a'i Angeu
[Marc 15:33–41; Luc 23:44–49; Ioan 19:28–37]
45Ac o'r chweched awr yr oedd tywyllwch ar yr holl ddaear hyd y nawfed awr. 46Ac yn nghylch y nawfed awr y llefodd yr Iesu â llef uchel, gan ddywedyd,
Eli, Eli, lema#27:46 Lema א B L; lima A Δ; leima E Γ G, &c.; lama D. sabachthani;
yr hyn yw,
Fy Nuw, fy Nuw, paham y'm llwyr adewaist.#Salm 22:1
47A rhai o'r sawl oedd yn sefyll yno, pan glywsant, a ddywedasant, Y mae hwn yn galw Elias. 48Ac yn y fan un o honynt a redodd, ac a gymmerth yspwng, ac a'i llanwodd o finegr, ac a'i rhoddodd#27:48 Llyth.: rhoddodd o amgylch. ar gorsen, ac a'i diododd Ef#Salm 59:21. 49Eithr y lleill a ddywedasant, Aros, edrychwn a ydyw Elias yn dyfod i'w waredu Ef#27:49 Y mae א B C L yn ychwanegu y geiriau “Eithr un arall a gymmerodd bicell, ac a drywanodd ei ystlys, ac fe ddaeth allan ddwfr a gwaed” [gweler Ioan 19:34; Salm 22:14]: gad. A D Δ Brnd. ond WH.. 50A'r Iesu, wedi llefain drachefn â llef uchel, a ymadawodd â'r yspryd.
51Ac wele, Llen y Cyssegr a rwygwyd oddifyny i waered yn ddau; a'r ddaear a grynodd; a'r creigiau a rwygwyd, 52a'r beddau a agorwyd, a llawer o gyrff y saint a hunasant a gyfodwyd; 53ac a ddaethant allan o'r beddau ar ol ei Gyfodiad Ef, ac a aethant i mewn i'r Ddinas Sanctaidd, ac a ymddangosasant i lawer. 54A'r Canwriad, a'r rhai oedd gydag ef yn gwylied yr Iesu, wedi gweled y ddaeargryn, a'r pethau a ddygwyddasant, a ofnasant yn ddirfawr, gan ddywedyd, Mewn gwirionedd Mab Duw oedd hwn.
55Ac yr oedd yno wragedd lawer yn syllu o hirbell, y rhai a ganlynasent yr Iesu o Galilea, gan weini iddo ef. 56Yn mhlith y rhai yr oedd Mair Magdalen, a Mair mam Iago a Joseph, a mam meibion Zebedëus.
Ei Gladdu
[Marc 15:42–47; Luc 23:50–56; Ioan 19:38–42]
57A phan ddaeth yr hwyr, daeth gwr goludog o Arimathëa, a'i enw Joseph, yr hwn ei hun hefyd a#27:57 a wnaed yn ddysgybl א C D Brnd.; fuasai ddysgybl A B. wnaed yn ddysgybl#27:57 Llyth.: a ddysgyblwyd i'r Iesu. i'r Iesu. 58Hwn a ddaeth at Pilat, ac a geisiodd gorff yr Iesu. Yna Pilat a orchymynodd ei roddi#27:58 ei gorff A C D Al. [Tr.]; gad. א B L Tr. WH. Diw. i fyny. 59A chan gymmeryd y corff, Joseph a'i hamdôdd mewn llian#27:59 Gwel Marc. glân, 60ac a'i gosododd ef yn ei fedd#27:60 Mnêmeion, cofadail, yna beddrod, tomawd. newydd#27:60 Kainos, newydd, hyny yw, nid newydd ei dori, ond newydd yn yr ystyr o heb ei ddefnyddio. ei hun, yr hwn a dorasai efe yn y graig; ac wedi treiglo maen mawr at ddrws y bedd#27:60 Mnêmeion, cofadail, yna beddrod, tomawd., efe a aeth ymaith. 61A Mair Magdalen oedd yno, a'r Fair arall, yn eistedd gyferbyn â'r bedd#27:61 Taphos, claddedigaeth, yna beddrod, claddfan..
Gwneyd y Bedd yn Ddyogel.
62A thranoeth, yr hwn sydd ar ol dydd y Darpariad#27:62 Sef ar gyfer gwyl, Sabbath, &c., ymgasglodd yr Arch‐offeiriaid a'r Phariseaid at Pilat, 63gan ddywedyd, Arglwydd, daeth i'n cof ddywedyd o'r Twyllwr#27:63 Planos, crwydryn, gwybiwr, hudolwr, twyllwr. hwnw, tra yr oedd efe etto yn fyw, Wedi tridiau yr wyf yn cyfodi#Ioan 2:19.. 64Gorchymyn gan hyny i'r bedd#27:64 Taphos, claddedigaeth, yna beddrod, claddfan. gael ei wneyd yn ddyogel hyd y trydydd dydd, rhag dyfod o'i Ddysgyblion#27:64 yn y nos L G M U: gad. א A B C Brnd. a'i ladrata ef, a dywedyd wrth y bobl, Efe a gyfododd oddiwrth y meirw; a bydd yr amryfusedd diweddaf yn waeth nâ'r cyntaf. 65Pilat a ddywedodd wrthynt, Cymmerwch warcheidwaid#27:65 Neu, wylwyr.: ewch ymaith; gwnewch mor ddyogel ag y medrwch#27:65 Llyth.: ag y gwyddoch.. 66A hwy a aethant ac a wnaethant y bedd yn ddyogel, ac a seliasant y maen, gyda'r#27:66 h. y., yn mhresenoldeb y gwylwyr, neu gyda'r gwylwyr yn cynnorthwyo. gwarcheidwaid.
Cyfieithiad Newydd o'r Testament Newydd gyda Nodiadau gan Dr William Edwards. Cyhoeddwyd mewn 4 cyfrol 1894-1915.