Luka 1
1
Mbadukulu
1Bantu babingi batontidi mu sonika ndandani yi misamu mihyokidi ha kati dyeto.
2Yawu basonikini myo bonso bu tutedidi zimbangi zimona meso, ziba tuka kuntonono mpe ziyizi ba bisadi mu mwangisa mambu ma Nzambi. 3Meno mpe hahoho bu natomini sosa mu zaba misamu bemyomyo tuka ku ntonono, nayeni ti bumbote mu kusonikina, ngeye mbuta Teofile, ndandani yi misamu bemyomyo, 4mwanki wuzaba bukedika bu zindongosolo zi wutambudi.
Mbazi yizabikisa mbutukulu yi Yoane Mbotiki
5Mu ntangu Elode kaba ntinu mu kizunga ki Yuda, kuba na nganga-Nzambi yimosi nkumbu andi Zakaliya. Yandi wuba mu kabu di zinganga-Nzambi di Abya. Mukazi andi wuba mu nkuna yi Aloni, nkumbu andi Elizabeti. 6Ya babole baba bantu baludedomo ha meso ma Nzambi na bavumina mina na Misiku mi Mfumu. 7Kansi baba na mwana ko, mu dyambu ti Elizabeti wuba kisita, mpe ya babole bayiza ba binunu.
8Kilumbu kimosi, Zakaliya bu kedi sala kisalu kyandi ki bunganga-Nzambi mu kati di nzo-Nzambi, mu dyambu ti yiyiza ba ntangu yi kabu dyandi mu sala. 9Basa nsololo, bonso buba kifu ki zinganga-Nzambi, ni yibwa mu Zakaliya mu kota mu nzo-Nzambi mu fwitisa maaka mamfuku yimbote. 10Mpumbu yimvimba yi bantu yedi sambila ku mbazi mu ntangu yedi fwita maaka mamfuku yimbote. 11Mboki, Mbazi yi Mfumu yiyiza mu yenikina. Yiba yitelama ha ntendo ziku di bakwe fwitisilanga maaka mamfuku yimbote, ku kooko ku lubakala. 12Zakaliya bu kayena mbazi beyoyo, wupamuka na wutekita bubwingi. 13Kansi Mbazi wumuteela ti: «Zakaliya, kuyenandi bunkuta ko, Nzambi tambudi lusambulu lwaku: Elizabeti, mukazi aku, mwana wubakala kana kubutila, mbo wumuhaana nkumbu yi Yoane. 14Waaba mu kyese na mayangi, mpe babingi baayangalala mu mbutukulu andi. 15Mu dyambu ti, muntu wumfunu kana ba ha ntadisi yi Mfumu. Kana nwa vinu na malamu makwe kolongo ko. Waaba wufuluka mu Mpeve Yilongo tuka mu moyo wu ngudi andi. 16Yandi Waavutula ba-Isaeli babingi ku Mfumu Nzambi awu. 17Yandi waatekila ku mutwala wu Mfumu na mpeve na lulendo lu Eliya, mu vutula luwawanu ha kati di matata na baala bawu na waasa ti bantu ba mutu wungolo baba na ndwenga zi bantu baludedomo, mwanki ka kubikila Mfumu mukangu wukubama mu yandi.» 18Kansi Zakaliya wuteela mbazi ti: «Bwedi naazabila ti wukedika wudi e? Kadi meno na mukazi ani tweka banuna.» 19Mbazi yi muteela ti: «Meno ni Ngabileli, kwe telamanga ha ntadisi yi Nzambi. Yandi wu mfidisi ku ngeye, mu kwiza kuteela musamu bewuwu wumbote.» 20Bulembolo kwikila mu musamu wu nakutedidi, baba waakituka na waabwesa zonza ko, natee kilumbu kya lunga mi nakuteedidi.
21Mu ntangu beyoyo, mpumbu yi bantu yedi kingilanga Zakaliya, bakifuula nki kedi zingidila mu kati di kihinga kilongo. 22Bu katotoka, kedi bwesa lenda mu zonza nawu ko. Ni babakula ti dyambu kayeni mu kati di kihinga kilongo. Mu kulabikisa kedi bazonzila, mpe wutatamana mu ba baaba.
23Zakaliya bu kamanisa bilumbu byandi bi kisalu, wuvutuka ku nzo andi. 24Mwa bilumbu kwandi bihyoka, mukazi andi Elizabeti wubaka zimi. Elizabeti wuswama ngonda tanu mu nzo, mboki wuta ti: 25«Tala bonso Mfumu kasiidi mu meno. Yandi wunkatudi nsoni ha meso ma bantu.»
Mbazi yizabikisa mbutukulu yi Yesu
26Zimi di Elizabeti bu dilungisa ngonda sambanu. Nzambi wufidisa mbazi Ngabileli ku mbanza mosi yi Ngalili yi bakwe tumisinanga ti Nazaleti, 27ku ndumba yimosi yi nkumbu Maliya yilembolo teka zaba babakala, yi bahaana nsilulu yi makwela ku bakala dimosi diba mu kanda di Davidi, nkumbu andi Yosefi. 28Mbazi yi yenda kota mu nzo andi na yi muteela ti: «Yangalala kwaku, ngeye tambudi mulemvo mpe Mfumu wu naku.» 29Maliya wusunsumuka mu mpova bezozo na wukifuula mu zaba: Nkye mpila mbangudulu yi mbote beyoyo e? 30Kansi, mbazi yi muteela ti: «Maliya, kubandi na bunkuta ko, mu dyambu ti Nzambi wu kuyangaladi. 31Wuna baka zimi mpe wuna buta mwana wu bakala na wuna muhaana nkumbu yi Yesu. 32Wuna ba muntu wumfunu na bamutumisina Mwana wu Nzambi Yihyokidi Kuzangama. Mfumu Nzambi wuna muhaana kintinu ki tata andi Davidi, 33wuna yaala mvimba nzo yi Yakobi na kimfumu kyandi kyaaba na nsukunu ko.» 34Kansi Maliya wuteela mbazi ti: «Bwedi musamu bewuwu wulendi hidimina, mu dyambu ti naazebi babakala ko e?» 35Mbazi yi muvutudila ti: «Mpeve Yilongo yina kwiza ku ngeye na lulendo lu Nzambi luna kufuka bonso mposi. Ni hahoho, mwana bewowo wa butuka waaba wulongo, mbo bamutumisina Mwana Nzambi. 36Tala! Elizabeti mwisi kanda dyaku, yandi mpe weka na zimi mu bununu bwandi. Wuna buta mwana wu bakala. Mpeleko bedi mu tumisinanga ti kisita, kansi bwabu weka mu ngonda yi sambanu. 37Kunani musamu, Nzambi kalendi lembana.» 38Maliya wuvutula ti: «Meno kisadi ki Mfumu nidi, biika bu hilama mu meno bonso buwuntedidi!» Mboki Mbazi wuyenda kwandi.
Maliya wuyenda tala Elizabeti
39Mu bilumbu bilanda, Maliya wuyenda mu muswalu ku mbanza yimosi yi kizunga ki Yuda kii na milandu. 40Bu katuula, wukota mu nzo yi Zakaliya na wuhaana Elizabeti mbote. 41Elizabeti bu katumbu yuwa mbote yi muhaana Maliya, mwana wu sunsumuka mu kyese mu moyo andi. Na Elizabeti wufuluka mu Mpeve Yilongo 42na wukahula ti: «Mu bakento bamvimba, ngeye Nzambi kasakumuni, mwana wu naaku mu moyo wusakumunu mpe wudi! 43Meno, nani nidi mwanki ngudi yi Mfumu ani kiza kantala e? 44Mu dyambu ti, bu ntumbu yuwa mbote aku, mwana wu mu moyo ani wu sunsumukini mu kyese. 45Kyese ku yandi kwikidi, mu dyambu ti misamu mimvimba mi muteedidi Mfumu, mya hilama.»
Mukunga wumasika wu Maliya
46Buna Maliya wuta ebu:
«Mwela ani wuna siika Mfumu,
47mpe mutima ani wufulukidi mu kyese
mu Nzambi, Muvuukisi ani,
48mu dyambu ti wumbambukidi moyo, meno kisadi kyandi.
Ni hahoho, mbandu zimvimba zantumisinanga: mukento wu kyese,
49mu dyambu ti Nzambi yi Lulendo wumpidikidi misamu mingitukulu,
nkumbu andi Yilongo yidi,
50yandi wukwe lonkanga bumbote bwandi ku mbandu ka mbandu
ku bamvimba bakwe muvuminanga.
51Wusidi misamu mingitukulu mu kooko kwandi ku lulendo
na wukumini bankwa mayama,
52wukatudi zintinu ha byandu byawu bi kimfumu
na wuzangudi bantu bakuluka.
53Yukutisi bantu bana nsatu,
kansi wuvutudi bamvwama moko mampamba.
54Wusadisi kisadi kyandi Isaeli,
wumulonkidi bumbote bwandi,
55bonso bu katoma sila nsilulu ku zinkaka zeto, mimvu ka mimvu,
ku Abalahami na nkuna andi.»
56Maliya wuhyokisa ngonda zitatu ku nzo yi Elizabeti, mboki wuvutuka ku nzo andi.
Mbutukulu yi Yoane Mbotiki
57Ntangu yifweti buta Elizabeti bu yifwana, wubuta mwana wubakala. 58Bakundi bandi na bisi kanda dyandi bu bayuwa ti Mfumu wumusididi bumbote bwandi, buna bayiza yangalala kintwadi nandi. 59Mwana bu kalungisa bilumbu nana, bayiza muzengisa bubakala. Basaka muhaana nkumbu yi tata andi, Zakaliya. 60Kansi, ngudi andi wuvutula ti: «Kani! nkumbu andi Yoane.» 61Yawu bamuteela ti: «Mu kanda dyaku munani muntu wu na nkumbu beyiyi!» 62Ni hahoho balabikisa tata andi mu zaba nkye nkumbu katiidi mutumisina mwana. 63Zakaliya wulomba ba mutwadila mwa baya, ni kasonika: «Nkumbu andi Yoane.» Mpe bamvimba bayituku. 64Mboki, Zakaliya wutumbu tona dyaka muzonza na wusiika Nzambi mu ndinga yi ngolo. 65Bantu bamvimba ba kitini bekyokyo bayena bunkuta, mpe mu kizunga kimvimba ki milandu mi Yuda bantu bamokina misamu bemyomyo. 66Bamvimba bedi kwe yuwi myo, bakota mu mayindu, bedi kwe kiyuvudi: «Mwana bewuwu, nki kaba e? Kedika, kooko ku lulendo lu Mfumu luba nandi.»
Mukunga wu Zakaliya
67Zakaliya, tata di mwana wufuluka mu Mpeve Yilongo na wutona mu bikula ebu:
68«Masiika ku Mfumu, Nzambi yi Isaeli,
yandi wizi sadisa mukangu andi mpe kudidi wo.
69Wutuheeni mumvuukisi wu lulendo
mu kanda di Davidi, kisadi kyandi.
70Bonso bu kasamuna myo mu ntama, mu munwa
wu mimbikudi myandi milongo:
71Mu tukuula mu moko ma mitantu myeto
na bakwe tu belanga.
72Ni hahoho, kalonkidi bumbote bwandi ku zinkaka zeto
na kabambukidi moyo luwawanu lwandi lu longo.
73Bonso, budi ndefi yi kadya ku nkaka eto Abalahami,
74mu tukuula mu moko ma mitantu myeto,
mwanki tumusadila kondo bunkuta,
75mu bulongo na mu ludedomo
mu kizingu kyeto kimvimba.
76Ngeye mwana ani, wuna ba mumbikudi wu Nzambi yi Zangama,
mu dyambu ti, wuna tekila ku mutwala wu Mfumu, mu mukubikila nzila,
77mu zabikisa ku mukangu andi ti yandi waabakuula,
bu kaabalemvokila masumu mawu.
78Mu dyambu ti Nzambi eto muntu wunkenda na wuluzolo kadi,
yandi waakukyenzola mu kukya kwa fuma ku yulu kufwanani bonso ntangu yikwe tubukanga,
79mu kyenzola bantu badi mu kati dimpimpa na mu tombe ki lufwa,
mpe mu tutwadisa mu nzila yi kiyenge.»
80Mwana wedi kula na wedi baka ngolo zi kimpeve. Wuzinga ku nsi yinkatu natee kilumbu ki kayenda yenika ha meso ma bantu ba-Isaeli.
Currently Selected:
Luka 1: dde Ddo
Highlight
Share
ਕਾਪੀ।
Want to have your highlights saved across all your devices? Sign up or sign in
© (Active) Wycliffe Bible Translators, Inc. All rights reserved.
Luka 1
1
Mbadukulu
1Bantu babingi batontidi mu sonika ndandani yi misamu mihyokidi ha kati dyeto.
2Yawu basonikini myo bonso bu tutedidi zimbangi zimona meso, ziba tuka kuntonono mpe ziyizi ba bisadi mu mwangisa mambu ma Nzambi. 3Meno mpe hahoho bu natomini sosa mu zaba misamu bemyomyo tuka ku ntonono, nayeni ti bumbote mu kusonikina, ngeye mbuta Teofile, ndandani yi misamu bemyomyo, 4mwanki wuzaba bukedika bu zindongosolo zi wutambudi.
Mbazi yizabikisa mbutukulu yi Yoane Mbotiki
5Mu ntangu Elode kaba ntinu mu kizunga ki Yuda, kuba na nganga-Nzambi yimosi nkumbu andi Zakaliya. Yandi wuba mu kabu di zinganga-Nzambi di Abya. Mukazi andi wuba mu nkuna yi Aloni, nkumbu andi Elizabeti. 6Ya babole baba bantu baludedomo ha meso ma Nzambi na bavumina mina na Misiku mi Mfumu. 7Kansi baba na mwana ko, mu dyambu ti Elizabeti wuba kisita, mpe ya babole bayiza ba binunu.
8Kilumbu kimosi, Zakaliya bu kedi sala kisalu kyandi ki bunganga-Nzambi mu kati di nzo-Nzambi, mu dyambu ti yiyiza ba ntangu yi kabu dyandi mu sala. 9Basa nsololo, bonso buba kifu ki zinganga-Nzambi, ni yibwa mu Zakaliya mu kota mu nzo-Nzambi mu fwitisa maaka mamfuku yimbote. 10Mpumbu yimvimba yi bantu yedi sambila ku mbazi mu ntangu yedi fwita maaka mamfuku yimbote. 11Mboki, Mbazi yi Mfumu yiyiza mu yenikina. Yiba yitelama ha ntendo ziku di bakwe fwitisilanga maaka mamfuku yimbote, ku kooko ku lubakala. 12Zakaliya bu kayena mbazi beyoyo, wupamuka na wutekita bubwingi. 13Kansi Mbazi wumuteela ti: «Zakaliya, kuyenandi bunkuta ko, Nzambi tambudi lusambulu lwaku: Elizabeti, mukazi aku, mwana wubakala kana kubutila, mbo wumuhaana nkumbu yi Yoane. 14Waaba mu kyese na mayangi, mpe babingi baayangalala mu mbutukulu andi. 15Mu dyambu ti, muntu wumfunu kana ba ha ntadisi yi Mfumu. Kana nwa vinu na malamu makwe kolongo ko. Waaba wufuluka mu Mpeve Yilongo tuka mu moyo wu ngudi andi. 16Yandi Waavutula ba-Isaeli babingi ku Mfumu Nzambi awu. 17Yandi waatekila ku mutwala wu Mfumu na mpeve na lulendo lu Eliya, mu vutula luwawanu ha kati di matata na baala bawu na waasa ti bantu ba mutu wungolo baba na ndwenga zi bantu baludedomo, mwanki ka kubikila Mfumu mukangu wukubama mu yandi.» 18Kansi Zakaliya wuteela mbazi ti: «Bwedi naazabila ti wukedika wudi e? Kadi meno na mukazi ani tweka banuna.» 19Mbazi yi muteela ti: «Meno ni Ngabileli, kwe telamanga ha ntadisi yi Nzambi. Yandi wu mfidisi ku ngeye, mu kwiza kuteela musamu bewuwu wumbote.» 20Bulembolo kwikila mu musamu wu nakutedidi, baba waakituka na waabwesa zonza ko, natee kilumbu kya lunga mi nakuteedidi.
21Mu ntangu beyoyo, mpumbu yi bantu yedi kingilanga Zakaliya, bakifuula nki kedi zingidila mu kati di kihinga kilongo. 22Bu katotoka, kedi bwesa lenda mu zonza nawu ko. Ni babakula ti dyambu kayeni mu kati di kihinga kilongo. Mu kulabikisa kedi bazonzila, mpe wutatamana mu ba baaba.
23Zakaliya bu kamanisa bilumbu byandi bi kisalu, wuvutuka ku nzo andi. 24Mwa bilumbu kwandi bihyoka, mukazi andi Elizabeti wubaka zimi. Elizabeti wuswama ngonda tanu mu nzo, mboki wuta ti: 25«Tala bonso Mfumu kasiidi mu meno. Yandi wunkatudi nsoni ha meso ma bantu.»
Mbazi yizabikisa mbutukulu yi Yesu
26Zimi di Elizabeti bu dilungisa ngonda sambanu. Nzambi wufidisa mbazi Ngabileli ku mbanza mosi yi Ngalili yi bakwe tumisinanga ti Nazaleti, 27ku ndumba yimosi yi nkumbu Maliya yilembolo teka zaba babakala, yi bahaana nsilulu yi makwela ku bakala dimosi diba mu kanda di Davidi, nkumbu andi Yosefi. 28Mbazi yi yenda kota mu nzo andi na yi muteela ti: «Yangalala kwaku, ngeye tambudi mulemvo mpe Mfumu wu naku.» 29Maliya wusunsumuka mu mpova bezozo na wukifuula mu zaba: Nkye mpila mbangudulu yi mbote beyoyo e? 30Kansi, mbazi yi muteela ti: «Maliya, kubandi na bunkuta ko, mu dyambu ti Nzambi wu kuyangaladi. 31Wuna baka zimi mpe wuna buta mwana wu bakala na wuna muhaana nkumbu yi Yesu. 32Wuna ba muntu wumfunu na bamutumisina Mwana wu Nzambi Yihyokidi Kuzangama. Mfumu Nzambi wuna muhaana kintinu ki tata andi Davidi, 33wuna yaala mvimba nzo yi Yakobi na kimfumu kyandi kyaaba na nsukunu ko.» 34Kansi Maliya wuteela mbazi ti: «Bwedi musamu bewuwu wulendi hidimina, mu dyambu ti naazebi babakala ko e?» 35Mbazi yi muvutudila ti: «Mpeve Yilongo yina kwiza ku ngeye na lulendo lu Nzambi luna kufuka bonso mposi. Ni hahoho, mwana bewowo wa butuka waaba wulongo, mbo bamutumisina Mwana Nzambi. 36Tala! Elizabeti mwisi kanda dyaku, yandi mpe weka na zimi mu bununu bwandi. Wuna buta mwana wu bakala. Mpeleko bedi mu tumisinanga ti kisita, kansi bwabu weka mu ngonda yi sambanu. 37Kunani musamu, Nzambi kalendi lembana.» 38Maliya wuvutula ti: «Meno kisadi ki Mfumu nidi, biika bu hilama mu meno bonso buwuntedidi!» Mboki Mbazi wuyenda kwandi.
Maliya wuyenda tala Elizabeti
39Mu bilumbu bilanda, Maliya wuyenda mu muswalu ku mbanza yimosi yi kizunga ki Yuda kii na milandu. 40Bu katuula, wukota mu nzo yi Zakaliya na wuhaana Elizabeti mbote. 41Elizabeti bu katumbu yuwa mbote yi muhaana Maliya, mwana wu sunsumuka mu kyese mu moyo andi. Na Elizabeti wufuluka mu Mpeve Yilongo 42na wukahula ti: «Mu bakento bamvimba, ngeye Nzambi kasakumuni, mwana wu naaku mu moyo wusakumunu mpe wudi! 43Meno, nani nidi mwanki ngudi yi Mfumu ani kiza kantala e? 44Mu dyambu ti, bu ntumbu yuwa mbote aku, mwana wu mu moyo ani wu sunsumukini mu kyese. 45Kyese ku yandi kwikidi, mu dyambu ti misamu mimvimba mi muteedidi Mfumu, mya hilama.»
Mukunga wumasika wu Maliya
46Buna Maliya wuta ebu:
«Mwela ani wuna siika Mfumu,
47mpe mutima ani wufulukidi mu kyese
mu Nzambi, Muvuukisi ani,
48mu dyambu ti wumbambukidi moyo, meno kisadi kyandi.
Ni hahoho, mbandu zimvimba zantumisinanga: mukento wu kyese,
49mu dyambu ti Nzambi yi Lulendo wumpidikidi misamu mingitukulu,
nkumbu andi Yilongo yidi,
50yandi wukwe lonkanga bumbote bwandi ku mbandu ka mbandu
ku bamvimba bakwe muvuminanga.
51Wusidi misamu mingitukulu mu kooko kwandi ku lulendo
na wukumini bankwa mayama,
52wukatudi zintinu ha byandu byawu bi kimfumu
na wuzangudi bantu bakuluka.
53Yukutisi bantu bana nsatu,
kansi wuvutudi bamvwama moko mampamba.
54Wusadisi kisadi kyandi Isaeli,
wumulonkidi bumbote bwandi,
55bonso bu katoma sila nsilulu ku zinkaka zeto, mimvu ka mimvu,
ku Abalahami na nkuna andi.»
56Maliya wuhyokisa ngonda zitatu ku nzo yi Elizabeti, mboki wuvutuka ku nzo andi.
Mbutukulu yi Yoane Mbotiki
57Ntangu yifweti buta Elizabeti bu yifwana, wubuta mwana wubakala. 58Bakundi bandi na bisi kanda dyandi bu bayuwa ti Mfumu wumusididi bumbote bwandi, buna bayiza yangalala kintwadi nandi. 59Mwana bu kalungisa bilumbu nana, bayiza muzengisa bubakala. Basaka muhaana nkumbu yi tata andi, Zakaliya. 60Kansi, ngudi andi wuvutula ti: «Kani! nkumbu andi Yoane.» 61Yawu bamuteela ti: «Mu kanda dyaku munani muntu wu na nkumbu beyiyi!» 62Ni hahoho balabikisa tata andi mu zaba nkye nkumbu katiidi mutumisina mwana. 63Zakaliya wulomba ba mutwadila mwa baya, ni kasonika: «Nkumbu andi Yoane.» Mpe bamvimba bayituku. 64Mboki, Zakaliya wutumbu tona dyaka muzonza na wusiika Nzambi mu ndinga yi ngolo. 65Bantu bamvimba ba kitini bekyokyo bayena bunkuta, mpe mu kizunga kimvimba ki milandu mi Yuda bantu bamokina misamu bemyomyo. 66Bamvimba bedi kwe yuwi myo, bakota mu mayindu, bedi kwe kiyuvudi: «Mwana bewuwu, nki kaba e? Kedika, kooko ku lulendo lu Mfumu luba nandi.»
Mukunga wu Zakaliya
67Zakaliya, tata di mwana wufuluka mu Mpeve Yilongo na wutona mu bikula ebu:
68«Masiika ku Mfumu, Nzambi yi Isaeli,
yandi wizi sadisa mukangu andi mpe kudidi wo.
69Wutuheeni mumvuukisi wu lulendo
mu kanda di Davidi, kisadi kyandi.
70Bonso bu kasamuna myo mu ntama, mu munwa
wu mimbikudi myandi milongo:
71Mu tukuula mu moko ma mitantu myeto
na bakwe tu belanga.
72Ni hahoho, kalonkidi bumbote bwandi ku zinkaka zeto
na kabambukidi moyo luwawanu lwandi lu longo.
73Bonso, budi ndefi yi kadya ku nkaka eto Abalahami,
74mu tukuula mu moko ma mitantu myeto,
mwanki tumusadila kondo bunkuta,
75mu bulongo na mu ludedomo
mu kizingu kyeto kimvimba.
76Ngeye mwana ani, wuna ba mumbikudi wu Nzambi yi Zangama,
mu dyambu ti, wuna tekila ku mutwala wu Mfumu, mu mukubikila nzila,
77mu zabikisa ku mukangu andi ti yandi waabakuula,
bu kaabalemvokila masumu mawu.
78Mu dyambu ti Nzambi eto muntu wunkenda na wuluzolo kadi,
yandi waakukyenzola mu kukya kwa fuma ku yulu kufwanani bonso ntangu yikwe tubukanga,
79mu kyenzola bantu badi mu kati dimpimpa na mu tombe ki lufwa,
mpe mu tutwadisa mu nzila yi kiyenge.»
80Mwana wedi kula na wedi baka ngolo zi kimpeve. Wuzinga ku nsi yinkatu natee kilumbu ki kayenda yenika ha meso ma bantu ba-Isaeli.
Currently Selected:
:
Highlight
Share
ਕਾਪੀ।
Want to have your highlights saved across all your devices? Sign up or sign in
© (Active) Wycliffe Bible Translators, Inc. All rights reserved.